Thuyền bị lật mới biết sức dân mạnh như sức nước

Bài thơ chữ Hán của Nguyễn Trãi được viết sau khi dân tộc ta chiến thắng giặc Minh xâm lược, có tựa đề Quan Hải (đóng cửa biển). Âm thanh của bài thơ còn vang vọng mãi về sau.

Xin trân trọng giới thiệu đến các bạn

QUAN HẢI

Phiên âm:

Thung mộc trùng trùng hải lãng tiền
Trầm giang thiết toả diệt đồ nhiên
Phúc do thuỷ tín dân do thuỷ
Thị hiểm nan bằng mệnh tại thiên
Hoạ phúc hữu môi phi nhất nhật
Anh hùng di hận kỷ thiên niên
Càn khôn kim cổ vô cùng ý
Khước tại thương lang viễn thụ yên

Dịch nghĩa:

ĐÓNG CỬA BIỂN

Cọc gỗ lớp lớp trồng trước sóng biển
Xích sắt ngầm dưới sông cũng vậy thôi.
Thuyền bị lật mới tin rằng dân như nước,
Cậy đất hiểm cũng khó dựa, mệnh là ở trời.
Hoạ phúc có manh mối không phải một ngày,
Anh hùng để mối hận mấy nghìn năm sau.
Lẽ của trời đất và xưa nay, thực là vô cùng
Vẫn là ở chỗ sắc nước bát ngát, cây khói xa vời.

NGUYỄN TRÃI

Bản dịch thơ của Vũ Bình Lục:

Cọc gỗ vững ken dày trước sóng,
Xích sắt ngầm giăng khắp sông sâu
Lật thuyền mới biết bởi đâu
Dân như nước, đất hiểm sâu giúp gì!

Họa phúc có mầm, đâu một buổi
Hận anh hùng, để mấy ngàn năm
Lẽ trời kim cổ xa xăm
Vẫn xanh sắc nước, tím bầm khói mây.

Bài thơ thất ngôn bát cú luật Đường. Hai câu mở đầu, khơi nguồn từ một hiện thực như vẫn còn đang hiển hiện trước mắt:

Cọc gỗ lớp lớp trồng trước sóng biển

Xích sắt ngầm dưới sông cũng vậy thôi!

Cọc gỗ và xích sắt, đấy là những thứ mà nhà Hồ cho làm để chống quân Minh xâm nhập vào cửa biển nước ta. Công bằng mà nói, đó là những việc làm cần thiết đối với việc chuẩn bị cho cuộc kháng chiến chống ngoại xâm lúc bấy giờ. Có việc hơi giống tiền nhân Ngô Quyền chống quân Nam Hán, đời tiền Lê (Lê Hoàn) chống quân Tống, và đời Trần (Trần Hưng Đạo) chống Nguyên Mông, đóng cọc ở sông Bạch Đằng, cũng là để chống giặc phương Bắc. Nhưng tiền nhân thì thành công, còn cha con Hồ Quý Ly thì thất bại, cuối cùng bị bắt làm tù binh, rồi chết thảm ở đất giặc. Chỉ riêng Hồ Nguyên Trừng được tha, vì có tài, sau làm quan cho nhà Minh, có công chế tạo súng Thần cơ cho nhà Minh.  Việc cũ đã qua, nhưng vật chứng vẫn đang còn đó, Cọc gỗ lớp lớp trồng trước sóng biển / Xích sắt ngầm dưới sông…như những chứng tích, rưng rưng hiển hiện trước mắt và trong tâm tưởng thi nhân, như thể một nỗi đau xót xa của lịch sử. Hai câu đề, đã thấy rõ thái độ của tác giả.

    Bốn câu thơ tiếp theo, luận về nguyên nhân của sự thành bại và anh hùng thất thế.

Nguyễn Trãi viết: Thuyền bị lật, mới tin rằng dân như nước / Cậy đất hiểm cũng khó dựa, mệnh là ở trời / Hoạ phúc có manh mối, không phải một ngày / Anh hùng để hận mấy nghìn năm sau…

   Những âm thanh hội trường của bài thơ trên còn vang vọng Sử sách chép rằng, khi giặc Minh chuẩn bị xua quân sang xâm lược nước ta, cha con Hồ Quý Ly họp bàn tìm kế chống giặc. Người con cả, Tướng quốc Hồ Nguyên Trừng nói rằng: Đánh thì không sợ, chỉ sợ lòng dân không theo! Quả đúng như sự thật đã diễn ra sau đó. Về quân sự, nhà Hồ không có tướng tài, đúng hơn là không thể tập hợp được nhân tài. Bản thân Hồ Quý Ly chỉ là một nhà quân sự kém cỏi. Mấy lần làm tướng đánh nhau với quân Chiêm Thành dưới triều Trần, Hồ Quý Ly đều thua trận, bỏ cả đại quân mà chạy tháo thân, lại còn gian manh đổ tội cho người khác, thu vén công lao về cho mình. Còn tướng lĩnh ở triều nhà Hồ, phần lớn chỉ là đồ gan chuột (Ý thơ Nguyễn Mộng Tuân). Vua tôi như vậy, làm sao thắng giặc?

Huống nữa nhà Hồ mới đoạt vương quyền từ nhà Trần suy thoái, lòng dân chưa theo, làm sao có sức mạnh giữ cho con thuyền đất nước không bị lật? Dẫu có đóng cọc trước sóng biển, có giăng xích sắt ở cửa sông, có tìm đất hiểm xây thành đá vững bền, cũng chẳng thể nào ngăn được quân giặc dữ, khi mà lòng dân không theo!

Nên chăng có hệ thống hội thảo chuyên đề về bài thơ này

 Hiện nay, hệ thống thông tin truyền thông, hệ thống truyền thanh trong cả nước đã phát lại nhiều về bài thơ này./.

[[Một ví dụ hay về xây dựng thế trận lòng dân hiện nay:
Thiết bị truyền thanh AAV Việt Nam 
 là hãng công nghệ hàng đầu về các thiết bị điện

 tử, công nghệ số thực sự Made in Việt Nam thời đại cách mạng 

công nghiệp 4.0. Các thiết bị truyền thanh AAV,

 tăng âm truyền thanh AAV được các kĩ

 sư giỏi nhất về âm thanh, ánh sáng, điện tử, tự động hóa, công 

nghệ thông tin nghiên cứu, chế tạo, được sản xuất trên dây chuyền

 hiện đại, linh kiện cao cấp. Do vậy, sản phẩm thiết bị truyền thanh

 AAV Việt Nam - made in Việt Nam chất lượng quốc tế, giá thành 

Việt Nam. Các thiết bị truyền thanh hãng AAV  đều  có tính năng

tiên tiến, ưu việt hơn hẳn các thiết bị truyền thanh nhập ngoại.

Các thiết bị truyền thanh hãng AAV  đều  có tính năng

tiên tiến, ưu việt hơn hẳn các thiết bị truyền thanh nhập ngoại.
Hãng AAV Việt Nam đã thực sự quy tụ được những tài hoa nhất để 

tạo dựng thương hiệu Made in Vietnam. Đây cũng chính 

là biết sử phát huy sức mạnh lòng dân trong thời kì cách mạng 

công nghiệp lần thứ 4 rất sôi động hiện nay ]]