Cuộc chạy đua Vũ khí siêu thanh, vũ khí tinh khôn công nghệ 4.0 giữa các cường quốc hiện nay

 Cuộc chạy đua vũ khí công nghệ cao giữa các cường quốc là chủ đề luôn nóng trong thế kỷ 20 và đầu thế kỷ 21, nhất là trong thời gian gần đây, cuộc chạy đua này càng ráo riết, các nước tranh thủ tối đa thời gian vàng ngọc và lợi thế về công nghệ để phát triển vũ khí công nghệ cao, nhất là vũ khí siêu thanh.

Vũ khí siêu thanh là gì?

 Vũ khí siêu thanh thường được định nghĩa là những loại tên lửa có tốc độ nhanh, bay thấp và có tính cơ động cao. Chúng được thiết kế để dễ dàng “vượt mặt” các loại hệ thống phòng thủ tên lửa truyền thống. Không giống như tên lửa đạn đạo, tên lửa siêu thanh không đi theo quỹ đạo hình cung và không cần phải lập trình trước đích đến.

Thuật ngữ "siêu thanh" dùng để mô tả bất kỳ tốc độ nào nhanh hơn gấp 5 lần tốc độ âm thanh, tức là khoảng 6.116 km/h.

Ở tốc độ siêu âm, các phân tử không khí xung quanh phương tiện bay bắt đầu thay đổi, tách rời hoặc tích điện trong một quá trình gọi là ion hóa.

Hiện có 2 loại vũ khí siêu thanh chính: phương tiện lượn và tên lửa hành trình. Tên lửa hành trình sử dụng động cơ phản lực tốc độ cao. Trong khi đó, phương tiện lượn được phóng ra từ một tên lửa đẩy bay trong không gian, sau đó lượn đến mục tiêu theo đường bay khó đoán trước.

Phương tiện lượn siêu thanh là nhóm vũ khí đang được các quốc gia tập trung phát triển.

Tên lửa siêu thanh có thể bay với tốc độ gấp 5 lần tốc độ âm thanh – tương đương 6.200 km/h trong khí quyển. So với tên lửa đạn đạo liên lục địa, tên lửa này vẫn chậm hơn, nhưng hình dáng nhỏ gọn và đường bay linh hoạt cho phép nó cơ động để tới gần mục tiêu và tránh xa các hệ thống phòng thủ. Trong khi tên lửa đạn đạo bay vào không gian với quỹ đạo hình vòng cung trước khi tiến đến mục tiêu, tên lửa siêu thanh có thể di chuyển linh hoạt ở quỹ đạo thấp hơn, khiến nó khó bị phát hiện.

Nền tảng chính của tên lửa siêu thanh là Hệ thống vũ khí tấn công từ quỹ đạo thấp (FOBS). Tên lửa này không mang đầu đạn hạt nhân hồi quyển truyền thống mà sử dụng phương tiện lướt siêu vượt âm với động năng rất lớn, giúp nó bay trong khí quyển với tốc độ cao, gây khó khăn cho các cơ chế phòng thủ truyền thống. Ngược lại, tên lửa đạn đạo liên lục địa có thể mang nhiều đầu đạn hạt nhân bay trên tầng khí quyển nhưng không tiến vào quỹ đạo trái đất.

Vũ khí siêu thanh Nga RS28-sarmat

Mỗi quả đạn Sarmat dài 35,5 m, có đường kính 3 m, mang được 10-15 đầu đạn hạt nhân hồi quyển độc lập (MIRV) với tổng sức mạnh tương đương 50 triệu tấn thuốc nổ TNT, kèm theo nhiều loại mồi bẫy để đánh lừa hệ thống phòng thủ đối phương. Sarmat cũng có thể lắp đầu đạn siêu vượt âm Avangard hoặc nhiều loại phương tiện lướt siêu vượt âm trong tương lai.

Tầng đẩy của tên lửa hoạt động trong thời gian tương đối ngắn, hạn chế đáng kể khả năng bị phát hiện bởi các vệ tinh trang bị cảm biến hồng ngoại, khiến đối phương gặp nhiều khó khăn trong quá trình bám bắt và đánh chặn.

Với tầm bắn tới 18.000 km, quả đạn có thể được phóng vòng qua Nam Cực, né tránh mạng lưới cảnh giới hướng về phía Bắc Cực của Mỹ. Một số chuyên gia nhận định Sarmat sở hữu tính năng tương tự Hệ thống vũ khí tấn công từ quỹ đạo thấp (FOBS) được Liên Xô phát triển thời Chiến tranh Lạnh, trong đó đầu đạn bay nhiều vòng quanh Trái Đất ở quỹ đạo thấp rồi trở lại khí quyển và lao xuống mục tiêu với tốc độ lớn.

Các nguồn tin giấu tên cho biết trận địa RS-28 Sarmat được trang bị hệ thống phòng thủ chủ động Mozyr, được thiết kế để vô hiệu hóa đòn tấn công phủ đầu của đối phương bằng cách bắn ra một đám mây chứa đầy mũi tên và các viên bi kim loại, có khả năng phá hủy bom, tên lửa hành trình và đầu đạn hạt nhân ở độ cao đến 6 km.

"Loại vũ khí thực sự độc đáo này sẽ tăng cường năng lực chiến đấu cho các lực lượng vũ trang, đảm bảo an ninh cho Nga khỏi các mối đe dọa bên ngoài và khiến những kẻ đang muốn đe dọa chúng ta phải suy nghĩ lại", Tổng thống Putin phát biểu trên truyền hình Nga hôm 20/4.

Vũ khí siêu thanh của Trung Quốc DF41

"DF-41 là vũ khí chiến lược thế hệ thứ tư của Trung Quốc với tầm bắn xa nhất trong số tên lửa xuyên lục địa hiện có", chuyên gia công nghệ tên lửa và chiến lược hạt nhân Trung Quốc Yang Chengjun nói. Yang cho biết công nghệ của DF-41 đã được hoàn thiện và không có sự cố nào trong quá trình thử nghiệm.

Theo truyền thông Trung Quốc, DF-41 có tầm bắn lên đến 15.000 km, trở thành tên lửa đạn đạo xuyên lục địa (ICBM) bắn xa nhất thế giới. Các đối thủ chính của nó gồm tên lửa LGM-30 Minuteman của Mỹ có tầm bắn 13.000 km, còn mẫu RS-24 Yars của Nga có tầm bắn 12.000 km.

DF-41 sử dụng nhiên liệu rắn và được gắn trên bệ phóng di động, giúp nó có tính cơ động cao và thời gian phóng ngắn, khiến đối phương khó theo dõi. Một số chuyên gia cho biết DF-41 còn có thể được triển khai tại các giếng phóng ở vùng đông bắc Trung Quốc. Nước này có thể đang phát triển bệ phóng chạy trên đường sắt cho DF-41, được ngụy trang dưới dạng toa xe tàu hỏa thông thường.

Các tính năng này được cho là giúp tăng tốc độ phản ứng và khả năng sống sót của lực lượng hạt nhân Trung Quốc trước các đợt tấn công phủ đầu của đối phương.

Với tải trọng 2,5 tấn, DF-41 có thể mang theo 10 đầu đạn hồi quyển độc lập (MIRV) và trên lý thuyết có thể tấn công mục tiêu trên lãnh thổ Mỹ chỉ 30 phút sau khi phóng, theo Dự án Phòng thủ Tên lửa thuộc Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế.

DF-41 còn có thể mang theo mồi nhử và các thiết bị hỗ trợ thâm nhập khác để vượt qua hệ thống phòng thủ tên lửa của đối phương. Tính năng này được phát triển để đối phó các hệ thống chống tên lửa đạn đạo tầm xa như Hệ thống Phòng thủ Tên lửa Đạn đạo (BMDS) của Mỹ.

Trung Quốc có thể phát triển DF-41 từ trước năm 2000 và dự án từng bị hoãn lại nhiều lần. DF-41 được phóng thử ít nhất 8 lần kể từ năm 2012, lần thử mới nhất diễn ra đầu tháng 11/2017 tại vùng sa mạc phía tây nước này, trước khi được biên chế với quy mô hai lữ đoàn vào cuối 2017.

Vũ khí siêu thanh của Mỹ - Tên lửa ARROW-4

Với tính năng đỉnh cao, Arrow-4 sẽ bẻ gãy mọi tên lửa của Nga và Iran có trong trang bị và đang nghiên cứu. Hệ thống Arrow-4 có khả năng tiêu diệt mục tiêu đạn đạo từ cự ly 700km ở tầm cao 250 km và di chuyển với tốc độ trên Mach 8.

So sánh với hai loại tên lửa 77N6-N và 77N6-N1 trang bị tiêu chuẩn của S-500 Nga - loại đạn chỉ thể bắn hạ tên lửa đạn đạo bay với tốc độ Mach 7 ở tầm xa 600 km và trần bay 200 km cho thấy, khả năng đánh chặn của S-500 thua kém Arrow-4 khá xa.

Được biết hệ thống tên lửa đánh chặn Arrow-3, tiền thân của Arrow-4 đã chính thức đi vào hoạt động trong biên chế Lực lượng Phòng vệ Israel năm 2017.

Sự kết hợp giữa Arrow và David's Sling (lớp giữa) cùng với Iron Dome (trong cùng) tạo ra chiếc lá chắn 3 lớp đầy tin cậy, giúp quốc gia Do Thái có thể yên tâm trước bất cứ mối đe dọa tên lửa đạn đạo nào đến từ những quốc gia láng giềng.

Tại Mỹ, Arrow-4 sẽ được tích hợp với THAAD, hệ thống Aegis và Patriot PAC-3 tạo thành một mạng lưới đánh chặn hợp nhất giúp đối phó với hầu hết những mục tiêu đường không khác nhau.

Mỹ chậm chân hơn Nga và Trung Quốc?

Theo Hãng tin Bloomberg, hiện nay Trung Quốc, Mỹ và Nga là những cường quốc có những năng lực vũ khí siêu thanh tiên tiến nhất.

Một số quốc gia khác đang nghiên cứu công nghệ này, bao gồm Ấn Độ, Nhật Bản, Úc, Pháp, Đức và Triều Tiên, và cũng đã tuyên bố thử nghiệm tên lửa siêu thanh.

Avangard của Nga là một phương tiện lượn được phóng từ tên lửa đạn đạo xuyên lục địa và mang đầu đạn hạt nhân.

Các nguồn tin Nga cho biết Avangard đã tham gia trực chiến từ tháng 12-2019. Ngoài ra, Nga còn có Tsirkon là tên lửa hành trình phóng từ tàu, có khả năng tấn công các mục tiêu trên bộ và dưới nước.

Quân đội Trung Quốc đã tiến hành 2 cuộc thử nghiệm vũ khí siêu thanh vào mùa hè năm 2021, bao gồm cả việc phóng vào vũ trụ một vũ khí siêu thanh trên quỹ đạo có khả năng mang tải trọng hạt nhân.

Tờ Financial Times đưa tin đầu tiên về các cuộc thử nghiệm. Tuy nhiên, Trung Quốc đã bác bỏ các thông tin về các cuộc thử nghiệm, nói rằng họ chỉ đơn giản là phóng một phương tiện vũ trụ có thể tái sử dụng.

 Trước đó, Trung Quốc đã tiến hành một số vụ thử nghiệm thành công DF-17, một tên lửa đạn đạo tầm trung được thiết kế để phóng các phương tiện lượn siêu thanh.

Trung Quốc cũng đã thử nghiệm tên lửa đạn đạo xuyên lục địa DF-41, tên lửa có thể được sửa đổi để mang theo phương tiện bay hạt nhân hoặc thông thường.

Trong khi đó, ông Gregory Hayes - giám đốc điều hành của nhà thầu quốc phòng Mỹ Raytheon Technologies Corp. - nói với kênh truyền hình Bloomberg TV ngày 26-10 rằng Mỹ đi sau Trung Quốc "ít nhất vài năm" về công nghệ siêu thanh mặc dù đã đầu tư đáng kể.

Mối nghi kỵ của Phương Tây với Nga và Trung quốc

 Trong một lần xuất hiện trên kênh truyền hình Bloomberg, tướng Mark Milley - chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng liên quân - nói vũ khí siêu thanh của Mỹ không giống những vũ khí đang được phát triển ở Trung Quốc và Nga. Chúng đang được thiết kế để mang vũ khí thông thường chứ không phải vũ khí hạt nhân.

Tuy nhiên, điều này mang lại sự yên tâm ít ỏi cho các đối thủ tiềm năng của Mỹ. Họ sẽ không có cách nào biết được liệu vũ khí như vậy có thực sự mang đầu đạn hạt nhân khi nó đang bay hay không.

Các chuyên gia quân sự cảnh báo về một kịch bản chạy đua vũ trang giữa Mỹ, Trung Quốc và Nga nhằm phát triển vũ khí siêu thanh và điều này có thể dẫn đến các cuộc xung đột quân sự.

Động thái này diễn ra chỉ vài ngày sau khi tờ Financial Times hôm 17/10 đưa tin, Trung Quốc vừa thử nghiệm một tên lửa siêu thanh có khả năng hạt nhân mới vào tháng 8 vừa qua. Tên lửa này được phát triển từ Hệ thống vũ khí tấn công từ quỹ đạo thấp (FOBS), sử dụng phương tiện lướt siêu thanh với động năng rất lớn, có thể bay nhiều vòng quanh Trái Đất ở quỹ đạo thấp và tấn công mục tiêu ở khoảng cách xa. Nhiều quan chức và nhà lập pháp Mỹ đã cảnh báo rằng, đây là bước đi vô cùng nguy hiểm của của Trung Quốc.  

Công nghệ FOBS không phải là mới. Liên Xô đã triển khai một hệ thống như vậy bắt đầu từ những năm 1970, sau đó loại bỏ vào giữa những năm 1980. Trung Quốc bắt đầu nghiên cứu FOBS vào những năm 1970, nhưng đã thử nghiệm không thành công.

Vậy tại sao ở thời điểm hiện tại các nước lại chạy đua phát triển công nghệ tên lửa siêu thanh này? Theo giới phân tích, câu trả lời khá đơn giản: Nếu FOBS có thể hoạt động, nó sẽ đóng vai trò là con át chủ bài trong hàng loạt cuộc chạy đua về công nghệ và địa chính trị, giúp Trung Quốc chứng minh khả năng phát triển tên lửa tầm xa và Mỹ khẳng định tiến bộ trong công nghệ phòng thủ tên lửa.  

Jeffrey Lewis, nhà phân tích tại Trung tâm nghiên cứu không phổ biến vũ khí hạt nhân James Martin thuộc Viện nghiên cứu Quốc tế Middlebury cho rằng, khái niệm về vũ khí này đã có từ lâu nhưng giờ đây nó mới được sử dụng như một cách thức để đánh bại hệ thống phòng thủ tên lửa.

Mỹ và Trung Quốc luôn đề phòng lẫn nhau

Doug Loverro, cựu quan chức tại Bộ Quốc phòng  Mỹ lưu ý: “Tôi cho rằng chúng ta cần phải suy nghĩ lại về cách thức thực hiện phòng thủ tên lửa. Chúng ta cần phải hiểu rằng Trung Quốc đang tiếp tục làm việc để khai thác các lỗ hổng trong các hệ thống cảnh báo và hệ thống phòng thủ của chúng ta ở mức độ lớn hơn nhiều so với thời kỳ Chiến tranh Lạnh”.

Trung Quốc và Nga đã công khai chống lại các hệ thống phòng thủ tên lửa của Mỹ kể từ thời chính quyền Tổng thống Mỹ Ronald Reagan. Thời gian gần đây, các nhà phân tích Trung Quốc đã bày tỏ lo ngại về sự hiện diện ngày càng gia tăng của các hệ thống phòng thủ tên lửa Mỹ tại những nơi gần Trung Quốc, trong đó có việc triển khai hệ thống phòng thủ Aegis Ashore ở Nhật Bản.

“Một số nhà phân tích Trung Quốc cho rằng, bằng cách sử dụng “chuỗi phòng thủ tên lửa” bao vây Trung Quốc, Mỹ đang tìm cách thiết lập “ưu thế tuyệt đối về an ninh” và làm suy yếu “sự trỗi dậy của Bắc Kinh”, Tong Zhao chuyên gia an ninh hạt nhân tại Trung tâm Chính sách Toàn cầu Carnegie – Tsinghua ở Bắc Kinh lưu ý.

Giới chức Trung Quốc cho rằng chính sách phòng thủ tên lửa của Mỹ ở Thái Bình Dương là nhằm kiềm chế nước này. Nhưng ông Tong Zhao đã đặt ra câu hỏi về việc liệu người dân Trung Quốc có thực sự lo ngại về những hệ thống này hay không khi mà họ nắm rất ít thông tin chi tiết về nó.

Các nhà lãnh đạo Mỹ từ lâu đã bác bỏ những mối lo ngại của Trung Quốc và Nga về hệ thống phòng thủ tên lửa của nước này. Họ khẳng định rằng những hệ thống đó đang hoạt động như vũ khí chống vệ tinh để ngăn các quốc gia sử dụng không gian nhằm mục đích do thám hoặc tấn công Mỹ. Washington nhiều lần tuyên bố, các hoạt động phòng thủ tên lửa của họ không nhắm vào Trung Quốc mà đó là nhưng “quốc gia bất hảo”.

Cả Mỹ và Liên Xô đều nghiên cứu về FOBS trước đây. Liên Xô đã triển khai một hệ thống như vậy bắt đầu từ những năm 1970, nhưng sau đó loại bỏ vào giữa những năm 1980. Tên lửa đạn đạo phóng từ tàu ngầm có nhiều lợi thế giống của FOBS, như khó bị phát hiện và rất khó xác định nơi bắt đầu một cuộc tấn công, nhưng so với FOBS, nó hoạt động ổn định hơn.

Cuộc đua về vũ khí siêu thanh ngày càng nóng hơn

Theo Financial Times, Trung Quốc đã phóng thử tên lửa siêu thanh có khả năng bay vòng quanh Trái Đất trước khi tăng tốc nhắm đến mục tiêu. Tên lửa này bay vào quỹ đạo thấp của Trái Đất trước khi quay lại bầu khí quyển với tốc độ siêu thanh. Mặc dù tên lửa bay trượt mục tiêu khoảng 3km song vụ thử cho thấy Bắc Kinh đã đạt được nhiều tiến bộ trong việc phát triển vũ khí siêu thanh so với những gì giới chức Mỹ tính toán. 

Cùng với Trung Quốc, Mỹ, Nga và ít nhất 5 quốc gia khác đang phát triển công nghệ siêu thanh.  Trước đó vào tháng 7, Nga đã thử nghiệm tên lửa hành trình siêu thanh Zircon mà Tổng thống Vladimir Putin giới thiệu là một phần của hệ thống tên lửa thế hệ mới. Đến tháng 10, Nga đã phóng thử thành công tên lửa này từ tàu ngầm.

Mỹ cũng không chịu kém cạnh trong cuộc đua. Cuối tháng 9 vừa qua, Mỹ đã thử nghiệm thành công một loại vũ khí siêu thanh có tốc độ lớn hơn Mach 5, có thể tự bay trong khí quyển giống như tên lửa hành trình. Đây là lần đầu tiên Washington thử nghiệm thành công loại vũ khí này kể từ năm 2013.

Vài ngày sau tuyên bố của Mỹ, Triều Tiên phóng thử một tên lửa siêu thanh mà nước này mới phát triển, coi đây là "vũ khí chiến lược" giúp tăng cường khả năng phòng thủ, dù vậy, một số nhà phân tích Hàn Quốc cho rằng, vụ thử nghiệm đã thất bại.

 Thế giới đáng lo ngại về chạy đua vũ khí siêu thanh

Theo giới phân tích, các vụ thử nghiệm nói trên là những động thái mới nhất trong một cuộc chạy đua vũ trang nguy hiểm. Bên cạnh các cường quốc quân sự, nhiều quốc gia châu Á nhỏ hơn cũng đang cố gắng phát triển những tên lửa tầm xa tiên tiến. Vũ khí siêu thanh và FOBS gây ra nhiều lo ngại vì chúng có khả năng né tránh các hệ thống phòng thủ tên lửa và hệ thống cảnh báo sớm. Tuy vậy, một số chuyên gia cảnh báo không nên thổi phồng khả năng của các loại tên lửa giống như tên lửa mà Trung Quốc đã thử nghiệm vào tháng 8.

Jeffrey Lewis, nhà phân tích tại Trung tâm nghiên cứu không phổ biến vũ khí hạt nhân James Martin thuộc Viện nghiên cứu Quốc tế Middlebury cho rằng: "Trung Quốc đang sở hữu 100 tên lửa liên lục địa được trang bị đầu đạn hạt nhân có thể vươn tới lục địa Mỹ". Ông nhấn mạnh: "Vũ khí siêu thanh là một vũ khí tuyệt vời, nhưng khái niệm về vũ khí này đã có từ lâu và hiện giờ nó mới được sử dụng như một cách thức để đánh bại hệ thống phòng thủ tên lửa”./.

heo Bloomberg, các cường quốc quân sự như Mỹ, Trung Quốc và Nga hiện có năng lực vũ khí siêu thanh tiên tiến nhất thế giới. Ngoài ra, một số quốc gia khác cũng đang nghiên cứu công nghệ này và đã đạt được một số thử nghiệm thành công nhất định, bao gồm Ấn Độ, Nhật Bản, Australia, Pháp, Đức và Triều Tiên. Báo cáo gần đây của Cơ quan Nghiên cứu Quốc hội Mỹ (CRS) cho hay, Iran, Israel và Hàn Quốc đã tiến hành những nghiên cứu cơ bản về công nghệ này.

Theo đánh giá của giới phân tích, trong những năm gần đây, Nga đã phát triển nhanh chóng vũ khí siêu thanh với nhiều loại tên lửa không chỉ có khả năng bay với tốc độ hơn Mach 5. Đó là những tên lửa Avangard, Kinzhal và Zircon.

Trong đó, Zircon là thành tựu mới nhất của quân đội Nga khi tên lửa này có thể đạt tầm bắn lên tới 1.000km và bay nhanh đến mức áp suất không khí phía trước nó hình thành một đám mây plasma khi tên lửa di chuyển, hấp thụ sóng vô tuyến và khiến nó vô hình trước hệ thống radar đang hoạt động.

Trung Quốc cũng đang tập trung phát triển công nghệ này và coi điều này có ý nghĩa quan trọng trong việc đối phó với Mỹ trên lĩnh vực siêu thanh cũng như các công nghệ khác.

Theo truyền thông phương Tây, mùa Hè vừa qua, quân đội Trung Quốc có thể đã tiến hành hai cuộc thử nghiệm vũ khí siêu thanh, bao gồm việc phóng vũ khí siêu thanh có thể mang đầu đạn hạt nhân vào không gian. Tên lửa này bay quanh Trái Đất ở quỹ đạo tầm thấp trước khi lao xuống nhưng còn cách mục tiêu đến 32 km.

Trong khi đó, Bắc Kinh phản bác các báo cáo này và khẳng định, họ chỉ đơn giản phóng một phương tiện vũ trụ có thể tái sử dụng, giống như chương trình tàu con thoi của SpaceX.

Tháng Mười vừa qua, quân đội Mỹ cho biết đã thực hiện thành công ba vụ thử nghiệm công nghệ tên lửa siêu thanh. Sắp tới, Hải quân và Lục quân Mỹ sẽ cùng tiến hành cuộc thử nghiệm phóng tên lửa siêu thanh trong năm tài chính 2022 của Mỹ.

Theo Bloomberg, Bộ Quốc phòng Mỹ đang có một chương trình phát triển công nghệ siêu thanh mạnh mẽ với kế hoạch tiến hành 40 cuộc thử nghiệm trong năm năm tới. Dự kiến, tổng ngân sách từ năm 2015-2024 để phát triển vũ khí siêu thanh là 15 tỷ USD, chưa bao gồm chi phí sản xuất.

Cuối tháng Chín, Triều Tiên khẳng định thử nghiệm thành công tên lửa siêu thanh mới, mà nước này gọi là “vũ khí chiến lược”. Tuy nhiên, theo báo cáo của quân đội Mỹ và Hàn Quốc, Bình Nhưỡng mới chỉ tập trung vào “khả năng cơ động” cũng như “các đặc điểm bay” và còn rất lâu mới có thể thực sự nắm bắt được công nghệ này

 Biên soạn, tổng hợp Thế trận lòng dân

Cộng sự: Hệ thống truyền thanh thông minh

Trên đây là khái lược ban đầu về cuộc chạy đua vũ khí siêu thanh do Hệ thống truyền thanh thông minh đề xuất, sau đó cùng Thế trận lòng dân và một số đồng nghiệp tổng hợp nghiên cứu. Chúng tôi sẽ tiếp tục update thường xuyên.