Xây dựng, phát triển sức mạnh mềm Việt Nam hiện nay

            “Sức mạnh mềm” hay “quyền lực mềm” là khái niệm do nhà nghiên cứu người Mỹ Giô-xép Nai (Joseph S. Nye Jr.), nguyên trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ, chính thức đưa ra vào đầu thập niên 90 của thế kỷ XX. Trong cuốn sách Tương lai của quyền lực, Joseph S. Nye Jr. định nghĩa: “quyền lực mềm là khả năng tác động người khác qua phương tiện chiêu dụ, gồm khung nghị trình, thuyết phục, và khơi gợi hành vi thu hút tích cực để đạt được kết quả mong muốn”[1]. Đồng thời  Joseph S. Nye Jr. lý giải nguồn của sức mạnh mềm đến từ ba tài nguyên cơ bản: “văn hóa (ở những nơi mà nó thu hút các nước khác), chuẩn mực chính trị (khi nó hợp lòng người trong và ngoài nước), và chính sách đối ngoại”[2].

 Theo quan niệm của Thành Nhật “sức mạnh mềm” là “khả năng tạo ra sức mạnh bằng tuyên truyền, giáo dục, thuyết phục, động viên, khuyến khích, nhằm hấp dẫn, lôi cuốn, thu hút đối phương (có thể là các nước, giai cấp, dân tộc, cộng đồng) khiến họ tin tưởng, tự nguyện thay đổi hành vi, chính sách phù hợp với điều mình muốn”[3].

Từ các cách tiếp cận trên, có thể hiểu sức mạnh mềm của quốc gia là tổng hợp các giá trị có sức thu hút, lôi cuốn, thuyết phục đối phương, nhằm đạt mục tiêu xác định.

Trong lịch sử ngàn năm văn hiến của dân tộc Việt Nam, ông, cha ta chưa đưa ra quan niệm về “sức mạnh mềm”, nhưng các khía cạnh và nội dung của nó đã được bàn đến khi đề cập đến ý chí tự lực, tự cường, sức mạnh của lòng dân, của tinh thần đoàn kết, gắn bó trong chống thiên tai, địch hoạ. Điều đó, được khái quát, đúc kết trong các câu nói, phương ngôn hành động như: “chúng chí thành thành”, “cử quốc nghênh địch”, “đẩy thuyền là dân, lật thuyền cũng là dân”, “lấy nhân nghĩa thắng hung tàn, lấy chí nhân thay cường bạo”,… Ở thế kỉ XX, Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại đã nhìn thấy giá trị của “sức mạnh mềm” trong đấu tranh giải phóng dân tộc, bảo vệ Tổ quốc và bước đầu đi lên chủ nghĩa xã hội. Điều này, được Người khẳng định trong các câu nói đã trở thành triết lý phát triển ở Việt Nam: “văn hoá soi đường cho quốc dân đi”, “một dân tộc dốt là một dân tộc yếu”, “không có gì quý hơn độc lập, tự do”, “dĩ bất biến, ứng vạn biến”, “Dễ mười lần không dân cũng chịu; Khó trăm lần dân liệu cũng xong”, “dân là chủ, Chính phủ là đày tớ”, “Về chính sách ngoại giao, Chính phủ và nhân dân ta chủ trương hợp tác thân thiện với các nước trên nền tảng năm nguyên tắc chung sống hòa bình”[4],… Chính Người cùng với Đảng Cộng sản Việt Nam (Đảng do Người sáng lập) đã hiện thực hoá các giá trị văn hoá (sức mạnh nội sinh của dân tộc); giá trị xây dựng Chính phủ của dân, do dân, vì dân; chính sách ngoại giao mềm dẻo, linh hoạt trên nền tảng năm nguyên tắc chung sống hòa bình. Qua đó, Đảng và Nhà nước ta đã động viên, khích lệ, thu hút, lôi cuốn các tầng lớp nhân dân vào khối đại đoàn kết dân tộc, và kết hợp được sức mạnh quốc tế nhờ sự ủng hộ, giúp đỡ của các nước trong khối xã hội chủ nghĩa, các phong trào đấu tranh vì sự tiến bộ của nhân loại; sự ủng hộ từ phong trào phản chiến ngay trên nước Pháp, Mỹ, tạo thành sức mạnh tổng hợp của đất nước, góp phần vào thành công của sự nghiệp kháng chiến, kiến quốc.

Trong sự nghiệp đổi mới đất nước hơn 35 năm qua, Đảng và Nhà nước ta đã quan tâm, lãnh đạo, chỉ đạo phát huy sức mạnh mềm để phát triển đất nước theo mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”. Các giá trị mang tính nguồn cội của sức mạnh mềm đã được coi trọng và phát huy, góp phần làm thay đổi diện mạo nền kinh tế, tạo sức cuốn hút khẳng định uy tín và vị thế Việt Nam trên trường quốc tế.  

Hiện nay, trước một thế giới đầy biến động và phức tạp, cạnh tranh địa - chính trị, cạnh tranh kinh tế, thương mại, văn hóa, giáo dục, giá trị hình ảnh để tạo sức hút, lôi cuốn là xu thế của hầu hết các quốc gia trên thế giới. Trong khi đó, yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới đặt ra ngày càng cao: “bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân, chế độ xã hội chủ nghĩa, nền văn hoá và lợi ích quốc gia - dân tộc; giữ vững môi trường hoà bình, ổn định chính trị, an ninh quốc gia, an ninh con người”[5]. Bên cạnh đó, các thế lực thù địch vẫn đang ra sức chống phá cách mạng Việt Nam bằng chiến lược “diễn biến hòa bình”, thực hiện chống phá trên các lĩnh vực của đời sống xã hội, nhằm làm cho nước ta mất ổn định chính trị, lệ thuộc kinh tế, văn hóa, dần dần từ bỏ mục tiêu, con đường đi lên chủ nghĩa xã hội. Trong tình hình đó, Đảng ta đã xây dựng mục tiêu thể hiện chiến lược đến năm 2045 trở thành nước phát triển, có thu nhập cao. Do đó, việc việc phát huy sức mạnh mềm là một nội dung quan trọng để phát huy sức mạnh tổng hợp của dân tộc trong bảo vệ Tổ quốc. Để làm tốt điều này, cần nghiên cứu và thực hiện tốt các nội dung giải pháp sau:

Thứ nhất, nâng cao nhận thức của các chủ thể, lực lượng về sức mạnh mềm trong bảo vệ Tổ quốc.

Đây là vấn đề quan trọng hàng đầu, là nhiệm vụ cơ bản, lâu dài, có ý nghĩa quyết định đến việc nâng cao sức mạnh mềm trong bảo vệ Tổ quốc hiện nay. Bởi vì, nhận thức đúng thì hành động đúng, ngược lại nếu nhận thức sai hoặc chưa đầy đủ về sức mạnh mềm, thì tất yếu việc phát huy sức mạnh tổng hợp của đất nước trong bảo vệ Tổ quốc không đạt hiệu quả đề ra. Theo đó, để nâng cao nhận thức của các chủ thể về sức mạnh mềm trong bảo vệ Tổ quốc cần đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục trong toàn Đảng, toàn dân và toàn quân về vai trò và tính tất yếu phải phát huy sức mạnh mềm của đất nước trong bảo vệ Tổ quốc. Vì vậy, các chủ thể, lực lượng cần hiểu rõ vai trò của sức mạnh mềm trong bối cảnh hiện nay bao gồm: khả năng quy tụ, tập hợp ý chí, sự cố kết cộng đồng tạo nên nguồn sức mạnh nội sinh, nhân lên thành hào khí dân tộc; yếu tố ngày càng quan trọng cấu thành sức mạnh tổng hợp của quốc gia; tạo lập vị thế, uy tín và ảnh hưởng của đất nước trên trường quốc tế; nâng cao giá trị thương hiệu Việt Nam và sức cạnh tranh của nước ta trong khu vực và trên thế giới. Bên cạnh đó, các chủ thể, lực lượng cần thấu suốt về tính tất yếu khách quan của phát huy sức mạnh mềm để bảo vệ Tổ quốc. Bởi vì, sức mạnh mềm hiện nay đang dần chiếm vị trí chủ đạo trong quan hệ quốc tế, và được hầu hết các quốc gia, dân tộc quan tâm nghiên cứu, nhất là các cường quốc, các quốc gia phát triển đều áp dụng nó trong thực tiễn để tăng sức thu hút, lôi cuốn, thuyết phục, qua đó, gia tăng vị thế, tầm ảnh hưởng trong cộng đồng quốc tế.

 Thứ hai, tiếp tục nâng cao năng lực cầm quyền của Đảng; nâng cao năng lực quản lý, điều hành của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân; hoàn thiện thể chế dân chủ và phát huy quyền làm chủ của Nhân dân.

Đây là nội dung giải pháp cơ bản để phát huy sức mạnh mềm trong bảo vệ Tổ quốc hiện nay. Bởi vì, thông qua hiệu quả của từng thành tố trong giải pháp này, sẽ có tác dụng mạnh mẽ trong thu hút, thuyết phục và huy động trí tuệ, sức sáng tạo, sức mạnh, vai trò làm chủ của Nhân dân, tạo thành sức mạnh tổng hợp để bảo vệ Tổ quốc. Vì vậy, để nâng cao năng lực cầm quyền của Đảng, chúng ta cần quán triệt và thực hiện tốt quan điểm chỉ đạo của Đại hội XIII: “Tiếp tục xây dựng, chỉnh đốn Đảng toàn diện; tăng cường bản chất giai cấp công nhân của Đảng; đổi mới phương thức lãnh đạo, nâng cao năng lực lãnh đạo, cầm quyền của Đảng; xây dựng hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả”[6]. Đối với nâng cao năng lực quản lý, điều hành của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân, cần quán triệt và cụ thể hoá quan điểm định hướng phát triển đất nước giai đoạn 2021-2030 của Đại hội XIII: “Xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa trong sạch, vững mạnh, tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, vì nhân dân phục vụ và vì sự phát triển của đất nước”[7]. Mặt khác, để hoàn thiện thể chế dân chủ, phát huy quyền làm chủ của Nhân dân, chúng ta cần quyết tâm và cụ thể hoá trong thực tiễn quan điểm: “Thực hành và phát huy rộng rãi dân chủ xã hội chủ nghĩa, quyền làm chủ và vai trò chủ thể của nhân dân; phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc; củng cố, nâng cao niềm tin của nhân dân, tăng cường đồng thuận xã hội; tiếp tục đổi mới tổ chức, nội dung, phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội”[8].

Thứ ba, phát huy vai trò và sức mạnh văn hóa - sức mạnh nội sinh của dân tộc.

Đây là nội dung giải pháp cơ bản, trực tiếp quyết định đến phát huy sức mạnh mềm trong bảo vệ Tổ quốc hiện nay. Bởi vì, Việt Nam là quốc gia ngàn năm văn hiến, có nền văn hoá thống nhất trong đa dạng, và băn hoá Việt Nam trải qua mấy ngàn năm phát triển với sự giao lưu và tiếp biến với các nền văn hoá trong khu vực và quốc tế, đã khẳng định sức mạnh với các giá trị truyền thống tốt đẹp và được lưu giữ, củng cố, phát triển không ngừng, đó là nguồn cội sức mạnh vô địch của một dân tộc đất không rộng, người không đông và thường xuyên bị thiên tai, địch hoạ đe đoạ nhưng vẫn đứng vững trong dòng chảy của lịch sử. Do vậy, phát huy vai trò và sức mạnh văn hoá Việt Nam - sức mạnh nội sinh của dân tộc cần quán triệt và thực hiện quan điểm của Đại hội XIII về định hướng phát triển văn hoá giai đoạn 2021-2030: “xây dựng nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc để văn hoá, con người Việt Nam thực sự trở thành sức mạnh nội sinh, động lực phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc”[9]. Theo đó, phát huy vai trò và sức mạnh nội sinh của văn hoá cần bắt đầu từ chính sách khuyến khích, thúc đẩy các giá trị văn hoá tốt đẹp của dân tộc và chắt lọc các giá trị tinh hoa của văn hoá thế giới, làm cho văn hoá Việt Nam thật sự tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Trong tình hình mới, nhiều giá trị mang tính nguồn cội về sức mạnh văn hoá của dân tộc cần được thúc đẩy, nhân lên để tạo thành phong trào, hành động tự giác, niềm tự hào của mỗi người dân Việt Nam ở bất cứ đâu, làm nghề gì; đó là ý chí, nghị lực, sức sáng tạo, lòng dũng cảm, thông minh, hiếu học, lạc quan, yêu đời, yêu Tổ quốc, yêu thương đồng bào, nhân loại khổ đau; là cách sống thân thiện, gần gũi, mến khách và luôn sẵn lòng chia sẻ, ủng hộ giúp đỡ trong lúc khó khăn, hoạn nạn; là khát vọng sống trong độc lập, tự do, hoà bình, thịnh vượng. Đồng thời, các giá trị văn hoá Việt Nam ở trên, cũng như văn hoá vật thể, văn hoá phi vật thể, văn hoá ứng xử, văn hoá giáo dục, văn hoá văn nghệ, cần được giữ gìn, bảo lưu và được tuyên truyền, phổ biến, nhân rộng lên trong đời sống cộng đồng người Việt khắp Năm châu, trong các diễn đàn, hội nghị, hội thảo, toạ đàm khoa học, chương trình nghị sự, triển lãm quốc tế, làm cho văn hoá Việt Nam ngày càng lan toả, thu hút, lôi cuốn sự quan tâm, cảm nhận, trân trọng, ủng hộ của nhân dân các nước trên thế giới. Từ đó, gia tăng sức mạnh tổng hợp của đất nước trong nhiệm vụ bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. 

Thứ tư, tiếp tục đổi mới hoạt động đối ngoại, nâng cao vị thế và uy tín Việt Nam trên trường quốc tế.

Đây là nội dung giải pháp cơ bản, quan trọng, góp phần phát huy sức mạnh mềm của đất nước thông qua chính sách ngoại giao. Đặc biệt, trong xu thế toàn cầu hoá và hội nhập quốc tế hiện nay, thì việc tiếp tục đổi mới hoạt động đối ngoại, nâng cao vị thế và uy tín Việt Nam trên trường quốc tế là yếu tố trực tiếp góp phần phát huy sức mạnhmềm của đất nước trong bảo vệ Tổ quốc. Do đó, chính sách ngoại giao hiện nay cần quán triệt và thực hiện hiệu quả định hướng phát triển hoạt động ngoại giao giai đoạn 2021-2030 là: “thực hiện đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa phương hoá, đa dạng hoá; chủ động và tích cực hội nhập quốc tế toàn diện, sâu rộng, có hiệu quả; giữ vững môi trường hoà bình, ổn định, không ngừng nâng cao vị thế, uy tín quốc tế của Việt Nam”[10]. Theo đó, chính sách ngoại giao của Việt Nam cần tiếp tục phát huy các thành quả, thế mạnh của ngành ngoại giao trong hơn 35 năm đổi mới đất nước; tiếp tục đường lối đối ngoại nhất quán của Việt Nam vì hoà bình, hợp tác, phát triển và không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau; linh hoạt, sáng tạo trong công tác ngoại giao theo quan điểm “dĩ bất biến, ứng vạn biến” của Chủ tịch Hồ Chí Minh, làm cho hoạt động ngoại giao của Việt Nam ngày càng phát triển trên nhiều cấp độ, loại hình cả ngoại giao của Đảng, ngoại giao Nhà nước, ngoại giao nhân dân, ngoại giao doanh nghiệp, ngoại giao văn hoá, giáo dục và đào tạo, ngoại giao khoa học, công nghệ, ngoại giao quốc phòng, ngoại giao y tế, ứng phó với biến đổi khí hậu, bảo vệ môi trường… Tiếp tục tập trung nâng cao vị thế, uy tín của Việt Nam thông qua các hoạt động hợp tác song phương, đa phương, hợp tác với các tổ chức phi chính phủ theo khuôn khổ pháp luật quốc tế trên nhiều lĩnh vực, cấp độ, có trọng tâm, trọng điểm, phù hợp với thực tiễn trên nguyên tắc “Việt Nam sẵn sàng là đối tác tin cậy, thành viên có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế”, và làm cho Việt Nam ngày càng tham gia có hiệu quả vào chuỗi giá trị cung ứng toàn cầu; gia tăng sức thuyết phục của các sản phẩm, thương hiệu người Việt trong đời sống quốc tế. Đẩy mạnh hợp tác quốc phòng, xây dựng các cơ chế đa phương trong ứng xử, giải quyết tranh chấp về chủ quyền biển, đảo theo nguyên tắc kiên trì, kiên quyết làm thất bại các âm mưu chống phá của các thế lực thù địch, bảo vệ lợi ích quốc gia, dân tộc, bảo vệ độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc trên cơ sở tuân thủ luật pháp quốc tế.

Tóm lại, sức mạnh mềm là một xu thế phổ biến trong đời sống quốc tế hiện nay. Trong lịch sử, cha ông ta đã phát huy nhiều giá trị thuộc về sức mạnh mềm để dựng nước và giữ nước. Trong bối cảnh của tình hình thế giới và trong nước hiện nay, nhất là yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc đặt ra ngày càng cao, đòi hỏi chúng ta phải phát huy sức mạnh tổng hợp của dân tộc, mà phát huy sức mạnh mềm là vấn đề tất yếu khách quan. Vì vậy, các chủ thể, lực lượng cần nghiên cứu và thực hiện đồng bộ, hiệu quả các nội dung giải pháp nêu trên, bảo đảm cho việc phát huy các yếu tố mang tính nguồn cội của sức mạnh mềm, góp phần thực hiện thắng lợi nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới./.

Tài liệu tham khảo

1. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, tập I.

2. Nguyễn Hoa, “Sức mạnh mềm trong một thế giới thay đổi”, Tạp chí Cộng sản điện tử, 09/01/2020 https://www.tapchicongsan.org.vn/web/guest/quoc-phong-an-ninh-oi-ngoai1/-/2018/815776/suc-manh-mem-trong-mot-the-gioi-dang-thay-doi.aspx

3. Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, tập 11.

4. Thành Nhật, “Phát huy sức mạnh mềm trong thời kỳ mới”, ngày 03/6/2021, http://thinhvuongvietnam.com/Content/phat-huy-suc-manh-mem-trong-thoi-ky-moi-335622.

5. Joseph S. Nye Jr., Tương lai của quyền lực (Tâm Hiền dịch), Nxb Lao động - Công ty CP sách Bách Việt, Hà Nội, 2018.

 

 

---

* Chủ nhiệm Chính trị, Học viện Quốc phòng,  ĐT: 0912215969..

[1] Joseph S. Nye Jr., Tương lai của quyền lực (Tâm Hiền dịch), Nxb Lao động - Công ty CP sách Bách Việt, Hà Nội, 2018, tr.54.

[2] Joseph S. Nye Jr., Tương lai của quyền lực (Tâm Hiền dịch), Sđd, tr.153.

[3] Thành Nhật, “Phát huy sức mạnh mềm trong thời kỳ mới”, ngày 03/6/2021, http://thinhvuongvietnam.com/Content/phat-huy-suc-manh-mem-trong-thoi-ky-moi-335622

[4] Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, tập 11, tr.316.

[5] Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Sđd, tập I, tr.156.

[6] Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Sđd, tập I, tr.118-119.

[7] Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Sđd, tập I, tr.118.

[8] Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Sđd, tập I, tr.118.

[9] Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, tập I, tr.116.

[10] Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Sđd, tập I, tr.117-118.