Mở rộng dân chủ, phát triển văn hóa và con người Việt Nam trong thời đại mới

Mở rộng dân chủ gắn với đẩy mạnh xây dựng, phát triển văn hóa và con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu xây dựng, củng cố quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc

Dân chủ xã hội chủ nghĩa và nền văn hóa có vị trí vai trò hết sức quan trọng trong kiến tạo xã hội nói chung, vừa là mục tiêu, là động lực trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa nói riêng. Quyền làm chủ của nhân dân là một nội dung cơ bản của cơ chế xây dựng thế trận lòng dân qua tổ chức vận hành cơ chế Đảng lãnh đạo, Nhà nước điều hành, nhân dân làm chủ. Hiện nay, toàn cầu hoá, hội nhập quốc tế chứa đựng cả cơ hội và thách thức lớn; những trào lưu dân chủ, văn hóa trên thế giới sẽ tiếp tục thâm nhập vào nước ta, cả tiến bộ, mới mẻ và sai trái, phản động ảnh hưởng đến thế trận lòng dân, sự nghiệp quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc. Thực trạng về văn hóa, con người nước ta hiện nay, bên cạnh những giá trị tốt đẹp, còn nhiều mặt hạn chế, nhất là về tư tưởng, chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên và nhân dân; những tư tưởng, lề lối, tác phong, hủ tục lạc hậu; sự xâm nhập các sản phẩm, dịch vụ độc hại, tác động đến nhiệm vụ xây dựng con người, làm suy giảm lòng tự hào, tự tôn dân tộc, suy giảm lòng yêu nước. Chất lượng nguồn nhân lực của đất nước còn nhiều vấn đề bất cập chưa đáp ứng ngang tầm với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Các thế lực thù địch tiếp tục đẩy mạnh “diễn biến hòa bình”, bạo loạn lật đổ, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, tập trung mũi nhọn tấn công mạnh vào lĩnh vực tư tưởng, văn hóa, tinh thần, dân chủ... Đây cũng chính là vấn đề cấp thiết của việc xây dựng thế trận lòng dân.

Xây dựng thế trận lòng dân tăng cường sức mạnh quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc đang đặt ra những yêu cầu cao, sự hợp sức của các cấp, các ngành, các tổ chức chính trị - xã hội toàn dân, của cả thể chế chính trị, trong đó đặt ra nội dung hết sức quan trọng là phải mở rộng dân chủ, xây dựng, phát triển nền văn hóa, xây dựng con người mới để tạo ra thế và lực mới của nền quốc phòng toàn dân, bảo đảm cho đất nước phát triển bền vững.

Yêu cầu về mở rộng dân chủ: Thực hành dân chủ phải đảm bảo “Dân chủ xã hội chủ nghĩa là bản chất của chế độ ta, vừa là mục tiêu, vừa là động lực của công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, thể hiện mối quan hệ gắn bó giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân”[1]. Do vậy, phải đảm bảo quyền làm chủ của nhân dân trên mọi lĩnh vực đời sống xã hội. Hiện thực hóa các quyền cơ bản của công dân được quy định tại Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (năm 2013). Các quyền con người, các quyền tự  do, bình đẳng của công dân được thừa nhận, tôn trọng và bảo vệ; nhân dân phải là chủ thể đích thực và cao nhất của quyền lực chính trị, quyền lực nhà nước, mọi thiết chế  quyền lực đều được đặt dưới sự kiểm tra, giám sát, trước hết là của nhân dân, của toàn dân. Đảng, Nhà nước, cấp ủy đảng, chính quyền các cấp phải có cơ chế đảm bảo cho lòng yêu nước chân chính của mọi tầng lớp được phát huy, mọi người được bình đẳng, được cống hiến trí tuệ, tài năng, sức lực... vào sự nghiệp quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc.

Yêu cầu về xây dựng, phát triển nền văn hóa là:

 Phải tạo ra được môi trường văn hóa tốt đẹp, để mỗi cá nhân và toàn thể cộng đồng có điều kiện tốt phát triển lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết, tự hào, tự tôn dân tộc Việt Nam, phát huy cốt cách, tâm hồn, đạo lý tốt đẹp con người Việt Nam, là màng lọc ngăn chặn, sàng lọc các văn hóa xấu độc; chuẩn hóa các giá trị đạo đức, tinh thần và hướng cho toàn dân phấn đấu theo các chuẩn giá trị; xây dựng chuẩn văn hóa Đảng, văn hóa công chức, văn hóa doanh nghiệp... Do vậy, cần "Xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam phát triển toàn diện, hướng tới chân - thiện - mỹ, thấm nhuần tinh thần dân tộc, nhân văn, dân chủ và khoa học. Văn hóa thực sự trở thành nền tảng tinh thần vững chắc của xã hội, là sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm sự phát triển bền vững và bảo vệ vững chắc Tổ quốc vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh"[2].

Yêu cầu trong xây dựng con người Việt Nam: 

Nâng cao lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, tự hào, tự tôn, đoàn kết dân tộc Việt Nam, phát huy cao độ chủ nghĩa anh hùng cách mạng; nhận thức tốt về trách nhiệm, quyền hạn, nghĩa vụ của công dân; năng động, sáng tạo, tích cực đóng góp trí, lực, vật chất, tinh thần vào sự nghiệp quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc; chống mọi biểu hiện chủ nghĩa cơ hội, thực dụng, chủ nghĩa cá nhân... "Chăm lo xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện, trọng tâm là bồi dưỡng tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc, đạo đức, lối sống và nhân cách. Tạo chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức, ý thức tôn trọng pháp luật, mọi người Việt Nam đều hiểu biết sâu sắc, tự hào, tôn vinh lịch sử, văn hóa dân tộc. Đúc kết và xây dựng hệ giá trị chuẩn của con người Việt Nam thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập quốc tế... Nâng cao thể lực, tầm vóc con người Việt Nam, gắn giáo dục thể chất với giáo dục tri thức, đạo đức, kỹ năng sống, đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc... Có giải pháp khắc phục những mặt hạn chế của con người Việt Nam"[3].

Để mở rộng dân chủ, phát triển văn hóa, con người Việt Nam, góp phần xây dựng thế trận lòng dân tăng cường sức mạnh quốc phòng bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, cần tập trung thực hiện tốt các nội dung sau:

Phát huy mạnh mẽ quyền làm chủ của nhân dân, bảo đảm tất cả quyền lực Nhà nước đều thuộc về nhân dân. 

Tiếp tục phát huy hiệu quả hình thức dân chủ trực tiếp và dân chủ đại diện; thực hiện tốt Quy chế dân chủ ở cơ sở và Pháp lệnh thực hiện dân chủ ở cơ sở; mở rộng và phát huy dân chủ phải gắn với tăng cường kỷ cương, pháp luật, phát huy dân chủ trong Đảng là hạt nhân để phát huy dân chủ trong xã hội. Đấu tranh bác bỏ luận điệu xuyên tạc, sai trái của các thế lực thù địch. Tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy đảng; tiếp tục xây dựng, hoàn thiện, đổi mới hệ thống chính trị cấp cơ sở xã, phường, thị trấn; phát huy chế độ dân chủ đại diện, đồng thời thực hiện tốt chế độ dân chủ trực tiếp ở cơ sở. Xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã đủ phẩm chất và năng lực đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp đổi mới, thực hiện tốt dân chủ ở cơ sở. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức, năng lực thực hành dân chủ ở cơ sở cho cán bộ, công chức và nhân dân.

Hoàn thiện thể chế, chế định pháp lý và thiết chế văn hóa bảo đảm xây dựng, phát triển văn hóa, con người trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế

Đảm bảo cho văn hóa phải góp phần tích cực vào sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc. Hoàn thiện các chuẩn mực giá trị văn hóa và con người Việt Nam, tạo môi trường và điều kiện để phát triển về nhân cách, đạo đức, trí tuệ, năng lực sáng tạo, thể chất, tâm hồn, trách nhiệm xã hội, nghĩa vụ công dân, ý thức tuân thủ pháp luật; đề cao tinh thần yêu nước, tự hào dân tộc, lương tâm, trách nhiệm của mỗi người với bản thân mình, với gia đình, cộng đồng, xã hội và đất nước đối với sự nghiệp quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc.

Hướng mục tiêu xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện, có tinh thần yêu nước, ý thức tự lực, tự cường, lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; tự hào về truyền thống dựng nước, giữ nước của dân tộc; có ý thức làm chủ, trách nhiệm công dân, trách nhiệm bảo vệ Tổ quốc.

Nâng cao chất lượng hệ thống giáo dục quốc dân, đổi mới chính sách, luật pháp về phát triển con người, thực hiện chăm lo xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện, trọng tâm là bồi dưỡng tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc, đạo đức, lối sống, nhân cách, bản lĩnh, ý chí chiến đấu, tạo chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức, ý thức tôn trọng pháp luật, tinh thần trách nhiệm của công dân đối với sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc.

Phát huy cốt cách của con người Việt Nam để tạo nên một phong cách văn hóa Việt Nam trong quá trình giao lưu, hội nhập văn minh, phát huy phẩm chất yêu nước, tiến bộ của văn hóa con người Việt Nam vào sự nghiệp củng cố quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc. Tăng cường giáo dục truyền thống lịch sử, văn hóa dân tộc, nhất là cho thế hệ trẻ. Hỗ trợ cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài giữ gìn và bảo vệ bản sắc văn hóa dân tộc, tự hào, tự tôn dân tộc, đóng góp tích cực vào sự nghiệp xây dựng, củng cố quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc. Giải quyết tốt mối quan hệ hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế với phát triển văn hóa, tăng cường xây dựng môi trường văn hóa, đời sống văn hóa tốt đẹp, trong đó lấy xây dựng con người là trung tâm, tạo ra môi trường chính trị - xã hội ổn định, an toàn, bền vững, từ đó cho phép huy động sức mạnh tinh thần vào tăng cường quốc phòng bảo vệ Tổ quốc.

          Hướng các hoạt động văn hóa, giáo dục, khoa học vào việc xây dựng con người có thế giới quan khoa học, hướng tới chân - thiện - mỹ, lòng tự hào tự tôn dân tộc, ý thức trách nhiệm của mỗi công dân với tập thể, với đất nước. Đẩy mạnh cuộc đấu tranh trong toàn xã hội chống văn hóa xấu độc, thấp hèn, lạc hậu; chống các quan điểm, hành vi sai trái, tiêu cực ảnh hưởng xấu đến xây dựng nền văn hóa, làm tha hóa con người; khắc phục những mặt hạn chế của con người Việt Nam trong phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Kiên quyết ngăn chặn sự xâm lăng về văn hóa, những hoạt động “diễn biến hòa bình” trên lĩnh vực văn hóa, sản phẩm văn hóa độc hại; các khuynh hướng sáng tác trái với đường lối văn hóa, văn nghệ của Đảng và khuynh hướng thẩm mỹ lệch lạc. Quản lý chặt chẽ, phát huy hiệu quả các hoạt động thông tin, truyền thông, báo chí, văn học, nghệ thuật, phát triển công nghiệp văn hóa... đảm bảo các yếu tố văn minh, tiến bộ, hướng vào quy tụ lòng dân cho sự nghiệp xây dựng, củng cố quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc.

---

[1] Ban Chấp hành Trung ương, Báo cáo tổng kết 20 năm thực hiện Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (1991-2011) Nxb CTQG-ST, H.2010, Tr.84

[2] Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Hội nghị lần thứ 9 Ban Chấp hành Trung ương khóa XI, Văn phòng Trung ương Đảng, H.2014, Tr.46-47

[3] Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Hội nghị lần thứ 9 Ban Chấp hành Trung ương khóa XI, Văn phòng Trung ương Đảng, H.2014, Tr.49-50